Reisverslag Amsterdam-Biak 1954

[karel kanits]

Geachte lezers,
Mijn reisverslag Amsterdam - Biak
Veel leesplezier

Bergen op Zoom Oranje kazerne ADKL Algemeen Depot Koninklijke Landmacht november 1953
Het startpunt voor een nieuw overzees avontuur, na een teleurstellend verblijf in Holland, zoekend naar die vrijheid welke men geproefd heeft in de Indische Archipel. Het wervingsbureau der Koninklijke Landmacht bracht uitkomst Korea? ,Nieuw-Guinea? of Suriname? . Mijn keus was Nieuw-Guineac met als voorwaarden dat ik die plaats kon opvullen die daar als vacant stond aangegeven “filmoperateur in Merauke”, de Zuidkust van Nederlands Nieuw-Guinea.Na het invullen van de nodige formaliteiten volgde binnen drie weken een oproep om voor de keurings arts te verschijnen, die mij na een klopje hier en een klopje daar gevolgd door tien diepe kniebuigingen veel succes wensten in mijn verdere loopbaan. Goedgekeurd
De ambtelijke molen is in gang gezet en ik zou de laatste zijn die de ambtenaren van overhaastige arbeid zou beschuldigen. Mijn engelen geduld werd wel op de proef gestel maar uiteindelijk beloond.
De oproep van het Ministerie van Defensie, alsmede een NS vrij vervoerbiljet waren voldoende om mijn baan als filmoperateur in het City en Camera theater in Utrecht op te geven. Daar ik tijdig mijn werkgever had geïnformeerd over mijn aanstaande vertrek.speelde het gebruikelijke opzeg termijn geen rol en na de financiële afwikkeling was de binding met het theater beëindigd.
Opzegging woonruimte, persoonlijke bezittingen veilig stellen en een afscheidsronde langs vrienden en kennissen. Een vaste relatie was er niet, dus wegwezen! Oftewel uitgedrukt in ambtelijke taal, “Het volgen van de bestemming

14 november ‘53 Aankomst Bergen op Zoom 12.15 h Op de hoek van de Wouwsestraat is een filiaal van Vroom en Dreesmann, met een restaurant op de le etage waar ik mijzelf trakteer op een kop koffie en een uitsmijter ham, gade geslagen door enige oudere dames die hun theekransje verstoort zagen door mijn aanwezigheid
Als ik knipoog in de richting naar een van die glurende tantes wordt die roddel bijeenkomst onmiddellijk beëindigd en ontruimen ze het restaurant.met nijdige blikken.in mijn richting. Beschamend werk ik mij de resterende uitsmijter naar binnen en vraag de serveerster om de rekening.

ADKL Korenmarkt. Voor de kazerne een schildwacht, een echte dienstplichtig soldaat van een bewakingsbataljon, kenbaar aan het baretembleem, een Haan, bij Jan Soldaat beter bekent als de “Kippenneukers” Met een brede armzwaai wijst hij mij de richting binnen de kazernemuren naar het aanmelding administratie bureau waar mijn komst op papier al bekend was. Met een ongekende gastvrijheid werd mij een stoel aangeboden door een sergeant majoor der militaire administratie die daarna achter zijn antieke schrijfbureau plaatsnam en de contractuele verplichtingen begon op te hoesten. Dan wordt de drie jarige verbandakte onder mijn neus geschoven en met een heuse dienstbalpen merk BIC mocht ik daar mijn handtekening onder plaatsen. Aansluitend klopt hij op de deur van de aangrenzende kamer, zonder antwoord af te wachten gooit hij die open, klapt zijn hielen tegen elkaar en meld zijn commandant dat de soldaat Kanits binnen is en alle formaliteiten zijn vervuld. Van achter zijn bureau heet deze majoor mij welkom en verteld mij tevens dat ik vanaf nu onder de krijgstucht sta, er vanuit gaande dat de inhoud daarvan mij alom bekend is.Telefonisch laat hij een soldaat opdraven die mij moet begeleiden naar de Foerier. Die wijst mij ook de kantine en de ruimte die de komende tijd mijn slaapplaats zal zijn.

Zoals in een beetje gerenommeerd hotel, was ook de mij toegewezen kamer voorzien van vensters op het zuiden maar met geglazuurd glas dus geen zicht op dancing “De STER” van Piet Klaassen aan de overkant in de Korenbeursstraat.Jammer, maar de hits uit de vijftiger jaren waren luid en duidelijk te horen evenals de luidruchtige bezoekers die na sluiting hun weg naar huis trachten te vinden. Voor ons Nieuw-Guinea gangers en Korea strijders was deze dancing de eerste of laatste pleisterplaats op Nederlandse bodem. Zonder hulpverleners of ondersteuning van Psychologen of hoe die zielenknijpers ook mogen heten, hier kon de komende en gaande man zijn sterke verhalen kwijt.
Veelal op een ironische wijze werd de werkelijkheid omgezet in een cabaratistisch bühne stukje, zonder voorhang, zonder wagnertrek, zonder applaus maar met bezoekers en omstanders die gierend van het lachen de buurtbewoners uit hun slaap hielden. De voorgeschreven sluitingstijd werd op de dichtstbijzijnde politiepost tegen betaling van 1 gulden voor een uur verlengd en de wachtpost door een bevriend maatje overredend om ons ongezien de kazerne binnen te loodsen na 24.00 h

De dagen ter voorbereiding van het vertrek worden gevuld met meerdere renovatie bezoeken aan de militair tandheelkundige dienst. De tandarts die van het enigszins verwaarloosde knaaggereedschap met boren, hakken en slijpen gevolgd door een orthodontentische ingreep weer tot een toonbaar smoeltje wist te creëren gaf na negen behandelingen het groene licht tot vertrek. Het is inmiddels half december en extreem koud.. Kerstverlof tot begin januari doorgebracht bij een collega Nieuw Guinee ganger ergens op de Heerlerheide, waar zijn ouders een boerderij hadden en ik kennis maakte met de Limburgse gastvrijheid. Ik stond Stand-by. In afwachting van de juiste vertrekdata die om wat voor redenen dan ook steeds verschoven werd. Weddenschappen werden afgesloten “gaan wij vandaag, of gaan wij morgen.”? Vele van die aangekondigde data’ s werden weer ingetrokken totdat eindelijk, weer in de bus, nu met.een enkele reis Schiphol Het is 2 februari 1954, inchecken een handdruk van de begeleidend onderofficier en een laatste blik door de vertrekhal. Een troostende opmerking in de richting van een der lotgenote die de moed in de schoenen zakt, doorlopen en niet achterom kijken. Het is precies 21.30 uur, als de Super Constellation PH-TET Tilburg aan het begin der startbaan zijn vier motoren op volle toeren. beproefd
De stewardess deelt kauwgummie rond en helpt de onwennige passagier in de riemen Het lichtsignaal boven de cockpit deur “ No Smoking, fasten belt” flits aan en de aanloop op de startbaan word genomen. Met 4 brullende Duplex 18cilinder motoren maakt de 4,5 ton zware machine zich los van de vaderlandse bodem en kiest het luchtruim De lichtjes van Amsterdam (ook de rode lampjes) worden steeds kleiner Van de totale bezetting 59 passagiers was een deel Nieuw Guinea ganger, die deze vlucht Amsterdam Melbourne als burger passagier meereisden, daar er in het midden Oosten landen waren die het niet toestonden dat er militairen via hun luchthaven naar Indonesië werden vervoerd.

Na een eerste verkenning door het 29.0 meter lange toestel werd de toegewezen stoel in een zo’n danige positie gekiept dat het mogelijk moest maken om de nachturen al dan niet snurkend door te brengen. De boven de hoofden aangebrachte leesverlichting werd gedoofd en dromend doorkliefden wij het luchtruim richting Caïro de eerste landingsplaats in het midden Oosten.

5.30h Plaatselijke tijd in de ochtend gloren zet de piloot met een perfecte landing, de Tilburg aan de grond, we verlossen ons van de riemen en onder leiding van de stewardess wandelen wij naar het KLM hotel op de vlieg- haven.waar de mogelijkheid wordt geboden om ons wat op te frissen en te genieten van een uitstekend verzorgt ontbijt Het toestel wordt afgetankt.22000 liter verdeeld over een zestal tanks is goed voor 6.920 kilometer. Tijdens de vlucht verbruikt het toestel 1.500 liter per uur. Ons verblijf op Egyptische bodem is van korte duur want om precies 09.00h start de machine voor de 2e etappe bestemming Karachi de hoofdstad (tot 1958) van Pakistan waar een night-stop is geplant

De uren in het luchtruim gaan haast ongemerkt voorbij. De crew is vervangen, de nieuwe gezagvoerder meldt zich met een vriendelijk goede morgen via de boordradio en laat de stewardess een vragenlijst ronddelen die als KLM-quiz door de passagiers ingevuld kan worden. De vragen behelzen de technische gegevens van het toestel zoals Spanwijdte, Lengte, Leeg en met een Maximum gewicht, kruissnelheid etc.etc Een fles Whisky voor diegene die de meeste of alle vragen goed hebben. Een glimlach in de richting van de stewardess was genoeg om een blosje op haar wangen te toveren, maar niet voldoende om haar om te kopen en hulp te verlenen bij het beantwoorden der vragen. Daar de lessen tank en vliegtuig herkenning voor mij als filmoperateur onbelangrijk waren en tijdens de opleiding met een dikke onvoldoende werd gehonoreerd viel ik ook nu buiten de prijzen.

Na de lunch die geserveerd werd om 1200h zijn de meeste passagiers achterover gaan zitten, ogen gesloten al dan niet dromend van de excursie die hen te wachtend stond in Karachi.Het is reeds schemer als de piloot het toestel aan de grond zet op de belangrijke internationale luchthaven “Drigh Road”. Een echte herinnering aan deze havenstad van het midden oosten heb ik niet. De excursie door het Europees aandoend straatbeeld was niet van dien aard dat dit een indrukwekkend beeld achterliet in mijn geheugen. De service in het hotel was voortreffelijk en na een goede nachtrust en een stevig ontbijt vervolgde wij de reis op 30.000 Ft hoogte richting Thailand. (het vroegere Siam)

In de namiddag van de 4e februari. De luchthaven Don Muang komt in zicht en weinige minuten later staan wij op Thaise bodem in een droog, koel tropisch klimaat. Met een busje worden wij naar de aangrenzende KLM accommodatie “Plaswijck” gebracht genietend van de gastvrijheid en service geboden door de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij.Ons verblijf voor de komende uren was perfect geregeld evenals de excursie naar de enige kilometers verderop liggende stad. Krung Thep voor ons europeer beter bekend als Bangkok het hedendaags omschreven eindstation voor Seks toerisme. Wij als brave dienaars der staat stortten ons onder begeleiding in het nachtleven van deze bruisende stad. Een bezichtiging van de boeddhischtische tempel “Wat Po” die geheel in Siamese bouwstijl afwijkt van de Indische tempelarchitectuur alsmede de Wat Phra Kaeo blijft een onvergetelijke belevenis

Het is ver na middernacht als wij met een taxi terug gebracht worden naar “Plaswijck” om de rest van de nachtelijke uren met gesloten ogen door te brengen. 5 februari 1954 .06.00 uur Uitgeslapen of niet de reis gaat verder, de Filippijnen waar wij 3 uur later op de luchthaven van Manilla op een stevig ontbijt worden onthaald gedurende de korte tussenstop om bij te tanken. Nog eenmaal bestijgen wij de trappen van deze luchtreus, het is al een routine entree geworden, de stewardess bij de ingang, het boegbeeld van de KLM ontvangt ons met een glimlach aan boord. De deur gaat dicht, de trap wordt weggehaald, duimen gaan omhoog en het 45.000 Kg zware gevaarte rolt naar begin der startbaan Deze super connie heeft een start lengte nodig van 3800 feet (1158 meter)

Op 10 Km hoogte bevrijden wij ons weer uit de gordels en gaat het met een kruissnelheid van 525 Km per uur richting Biak voor ons militairen de laatste etappe op de vliegroute Amsterdam – Caïro – Karachi - Bangkok – Manilla – Biak - Sydney – Melbourne. Het is 12.30 uur, als de landing wordt ingezet, een blik van 1500 meter hoogte BIAK het Schouteneiland dat geschiedenis heeft geschreven in WOII.bij de strijd in Zuid Oost Azië. We schudden de handen van de crew en de doorreizende passagiers, wensen deze nog een goede vlucht en verlaten het toestel met gemengde gevoelens Het heetst van de dag als wij in de trillende hitte op de vliegstrip Mokmer staan. De fel glinsterende arang (koraalkalk) doet ons knipperen met de ogen.en hoewel nog niet de eindbestemming, dit is
<NederlandNieuwGuinea>
Auteur Karel Kanits
wordt vervolgt

[karel kanits]

De reis gaat verder bestemming Merauke
(vervolg Amsterdam-Biak)
Biak-Holllandia-Manokwari-Sorong–Steenkool-FakFak-Kaimana–Kokonao- Merauke
De illusie dat je deelnemer bent van een vakantie gezelschap wordt ons snel ontnomen De ontvangst op Mokmer is duidelijk een militaire aangelegenheid. De fluwelen stem van de KLM stewardess heeft plaats gemaakt voor de commando toon van de detachement commandant een sergeant-majoor die defensie vertegenwoordigt bij de opvang der nieuw aangekomene.Na het checken van de appellijst worden wij begeleid naar het onderkomen waar wij in afwachting van verder transport een tampat-tidoer vinden.
Het merendeel wordt de volgende dag ingescheept op een KPMer een vrachtboot met beperkte passagiers accommodatie die hen op plaats van bestemming zal brengen. Voor mij is geboekt op Woensdag 10 februari bij de Kroonduif de dochteronderneming van de KLM met de bestemming Sentani de airstrip van Hollandia. In de marine kazerne is een goed verzorgde rijsttafel ingericht voor ons nieuwkomers, waar wij aansluitend daarop worden onthaald op een koele dronk
De vrije tijd wordt doorgebracht met een verkennings tocht over het eiland, zwemmend of als toeschouwer bij het zwemfestijn der marine jongens waarbij enige Jannen zich vermaakte met de zeeslangen een niet ongevaarlijk spelletje.

Op een van mijn zwerftochten over het eiland tref ik de bemanning van de PH – TET - Tilburg die hier afgelost zijn en pas weer in actie komen als het toestel uit Melbourne met bestemming Amsterdam terug is. Als we bij het toenmalige KLM station aankomen en zij mij uitgenodigde voor een koele dronk (wat ik zeker niet afsloeg) is het onderwerp van gesprek (u denkt het) ik schrijf het “een getapt glas bier” Wij zitten onder de wuivende palmen,een ideale plek voor een tapkast,de fantasie draait op hoog toeren.

Voor ons de oceaandelta die zich kronkelt tussen de Schouteneilanden groep, een hagelwit strand en een temperatuur gemiddeld 25˚
Achter ons een enorme hoeveelheid aan lege emballage van een bekende Nederlandse brouwer, de ideale bouwstenen om de gedachtegang van een strandbar tot werkelijkheid te brengen. Een uur later is er een baaltje cement geritseld, een doorgezaagde drum die als zitplaats fungeerde in de openluchtbioscoop even geleend en wat latten die als steun en uitlijning dienen zijn op minder legale wijze verkregen.

Zonder bouwtekening, zonder bestek, zonder vergunning, maar met een ransel vol energie worden er tussen diezelfde palmbomen de bakens uitgezet de ±300 benodigde lege bierflessen aan gesleept en de afspraak gemaakt om de volgende morgen ons kunnen als buitenhuis architect in de praktijk te brengen.
Dinsdag 9 februari
Als zoon van een timmerman aannemer wist ik dat met de verhouding van 1:3 een stevige metsel specie is te bereiden, dus aan de slag Nog voor de lunch was de creatie herkenbaar als bar, theke ,toog, tapkast of welke benaming dit ook kon worden toegedicht. Voltrots bekijken wij ons fröbel werk hopend dat die voldoet aan het gestelde doel ,voor mij is het de genoegdoening dat ik mijn steentje (flesje) heb kunnen bijdragen aan het welzijn van het KLM Personeel

Woensdag 10 februari
Dan is het aantreden voor de volgende etappe de dakota van de Kroonduif is geland, passagiers met bestemming Amsterdam zoeken zichtbaar zenuwachtig naar hun bagage die naast het toestel wordt uitgestald. Administratieve formaliteiten worden ter plekke afgehandeld, het militaire personeel wat geboekt is voor de vlucht Hollandia wordt overgedragen aan het KLM personeel en de sergeant majoor ontfermd zich over de militairen doorreizigers naar Amsterdam Het is al ver in middag als wij opstijgen en Biak als een groene vlek in een onmetelijke wateroppervlakte achter ons laten.

Een vlucht die het gevoel gaf meerdere malen in een z.g. terminal velocity dive (onbegrensde duikvlucht) terechtgekomen te zijn, maar door de crew uitgelegd werd als zijnde de luchtzakken die het toestel in een vrije val bracht maar weer werd opgevangen door de opwaartse luchtstromingen.Via de boordradio krijgt men te horen dat Kaap d’ Urville aan de monding van de Mamberamorivier in zicht is, het eerste puntje van het één na grootst eiland onzer aarde 771 900 km² maar onze interesse ligt op dit moment niet zo zeer bij deze geografische uitleg maar gaat de vlucht al ver vooruit naar de nog onbekende bestemming.
Sentani de landingsstrip ooit eens aangelegd door de Amerikanen als een van de vele in het oorlog ’s gebied van Zuid oost Azië nu de thuishaven van de Kroonduif.
Als het landingsgestel is uitgeklapt, de passagiers de gordels om hebben, de rokers hun sigaretje hebben gedoofd wordt de landing ingezet. De radiobakens en het gyroscopische instrumentarium hebben de piloot de juiste plaats aangegeven waar het toestel neer kon strijken en komt hobbelend op de landingsbaan tot stilstand.

Het is het gedaan met het luxe leventje van de luchtreizigers, de laad klep van een Chevrolet 3tonner is open geklapt en met een uitnodigend gebaar verzoekt de chauffeur ons om met de bagage plaats te nemen De weg Ifar – Hollandia slingert zich door een ruw berggebied waarvan halverwege de beruchte JACQUELINE bocht. Deze haarspeld bocht heeft een legende:
Hier zou de heilige Jacqueline een beeldschone vrouw de aandacht trekken van elke voorbij gaande passant, maar als zij zich omdraait blijkt zij een gat in haar rug hebben.

Veel vreugde is er aan deze rit niet te beleven en zijn dan ook opgelucht als onze begeleider met een korte uitleg aangeeft dat we Hollandia binnen zijn gereden, met een breed armgebaar rechts de Humboltbaai en links wijzend in hemelrichting de marinekazerne die boven op de tjot is gelegen. Als de begeleidend onderofficier de chevrolet voor het stafgebouw van het Kloofkamp laat parkeren sta ik even later oog in oog met mijn vroegere collega nu mijn directe chef Hoofd Dienst Welfare waaronder ook de filmdienst valt.


Geen militair vlagvertoon, geen hakkengeklap maar met een stevige handdruk als begroeting, worden onder het genot van een ijskoffie de laatste nieuwtjes van het thuisfront overgebriefd. Nog dezelfde avond moet ik in actie komen om een filmvoorstelling te verzorgen ten paleizen van de Gouverneur van NNG dr J van Baal In afwachting van verder transport naar de Zuidkust is mijn verblijf in Hollandia opgevuld met oriëntatie bezoeken aan Sentani, Sarmi en Seroei,het Genie kampement aan de haven alsmede Dok V het woongebied van merendeels Gouvernement ’s personeel In de werkplaats van de LFFD mag ik mijn kunnen in de praktijk brengen met de reparatie van een Bell and Howell, een smalfilmprojector die tijdens de zeereis van een der marine schepen is gesneuveld.
Als ik mij na tien dagen in kan schepen op de Kustvaarder der KPM de Kaloekoe is het niet alleen mijn PSU die ik als bagage meesleep maar tevens een grote hoeveelheid legergoederen bestemd voor de Welzijns
Functionarissen in Manokwari, Sorong, Fak Fak Kaimana en Merauke Als de vrachter volgestouwd is, de passagiers III klas een plekje aan dek
hebben gevonden waar zij zich met hun schamele bezittingen al dan niet vergezeld van een huisdier (in de ruimste zin des woord) voor de overtocht hebben geïnstalleerd krijg ik de indruk op de Ark van Noach te zijn ingescheept.Een Gambing aan een stuk touw, een konijn in een kartonnen doos,een Kaketoe aan een ring, een aapje op de schouder van zijn baasje alsmede wat loslopend pluimvee en honden. Trossen los Selamat djalan
auteur karel kanits
wordt vervolgt